''Avrupa 'nın Kudüs 'ü '' SARAYBOSNA
Balkanlar 'daki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri. Din ve etnik köken açısından çeşitlilik gösteren 600 binin üzerinde nüfusa sahiptir. Yüzyıllar boyunca Müslümanlar, Hıristiyanlar ve Museviler bir arada yaşamışlar. Cami, Kiliseler ve Sinagoglar aynı bölgede.
Acılarla dolu bir tarih
Saraybosna Osmanlı İmparatorluğuna 1463 ’te katıldı ve 19. yüzyıla kadar da sürdü. Asıl gelişimini bu dönemde gösteren kent, çok önemli bayındırlık faaliyetleri ile Osmanlının Avrupa’da kurduğu en büyük kent oldu.
Bosnalıların en önemli dönüm noktası 1992 ’de Bosna Hersek’in bağımsızlığını ilan etmesiyle oldu. Bağımsızlık ilanının hemen ardından 1995 ’e kadar sürecek olan Bosna Savaşı sırasında Saraybosna kuşatması büyük ölçekli yıkım ve dramatik nüfus değişimi ile sonuçlandı. Binlerce Saraybosnalı, kuşatma sırasında yapılan bombardıman altında ve çatışmalarda hayatını kaybetti. Katliam ve yıkımın izlerini bugün bile şehrin sokaklarında görmek mümkün.
Saraybosna, Bosna Hersek
Gittiğiniz hemen her yerde savaştan kalma yıkık dökük binaları, kurşun delikleriyle bezeli yapıları gözlemleyip, savaşın boyutlarını çok daha iyi idrak edebiliyorsunuz. Yüz binden fazla insanın öldüğü tahmin edilen bu kanlı dönemin ardından Aralık 1995 ’te imzalanan Dayton Anlaşması ile Bosna Hersek devleti resmen kurulmuş oldu.
Doksanlı yıllarda Saraybosna için dünyanın en tehlikeli şehri deniliyordu, oysa şimdilerde Avrupa’nın en güvenli ve hatta en hızlı değişen şehirlerinden biri. Ziyaretçiler Müslüman, Yahudi ve Hristiyan ’lara ait tarihi ibadethanelerinin arasında dolaşabiliyor. Siz de sadece listedeki yerlere takılıp kalmayın, rastgele sokaklar arasında dolaşın.
Bosna savaşı sırasında tahrip olan binaların hemen hemen tamamı onarılmış, bazılarının yerine yenileri yapılmış. Yeni açılan kafeler, restoranlar ve mağazalar şehre modern ve canlı bir görünüm kazandırıyor. Buna Saraybosnalı ’ların konukseverliği ve nazik ve hoşgörülü yapılarını da eklerseniz, çok keyifli bir kent ortaya çıkıyor.
Saraybosnalı 'lar Türkiye ’den gelen misafirlerine kardeşim diyor. Sokaklarda sık sık Türkçe konuşmalar kulağınıza çalınıyor. Başçarşı ’da Türkçe menüler ve tabelalar da her yerde. Bunda Balkan turları paketlerinin önemi var.
SARAYBOSNA GEZİLECEK YERLER
Şehri keşfetmek için yaya yürüyerek dolaşmak en iyisi. Hemen her köşede tarihi bir yapıya Osmanlı mirası eserlerine rastlamak mümkündür.
Başçarşı
Estetik ve kültürel açıdan adeta Osmanlının bir özeti olan Başçarşı Saraybosna ’nın kalbinde yer alıyor. Orta yerinde, etrafını güvercinlerin mekan seçtiği çeşmesi ve sağlı sollu sıralanmış bakımlı ahşap dükkânları ile bir Anadolu köşesini andırıyor.
15. yüzyılda Bosna Sancak Beyi İsa Bey tarafından yaptırılmış, daha sonra Gazi Hüsrev Bey ’in katkılarıyla büyümüş. Çarşı etrafında Saraybosna ’daki birçok önemli yapıyı yaptıran Gazi Hüsrev Bey ’e ait Camiler, Hanlar ve Medreseler bulunuyor. Bronz cezvelerde pişen kahve kokusu Osmanlı zamanından kalmış Başçarşı ’nın her yerine dağılıyor. Gümüşçüler ve halı satıcıları taş örme sokaklarda hayatlarını sürdürüyor.
Başçarşı Sebil
Başçarşı ’nın hemen girişinde yer alan ve şehrin en önemli simgelerinden olan Başçarşı ’nın sembolü Sebil Çeşmesi, Vali Hacı Mehmet Paşa tarafından 1753 ’te, İstanbul ’daki çeşmeler model alınarak yaptırılmış. Efsaneye göre bu sebil çeşmesinin suyundan içen, bu şehirden asla ayrılamaz, kopamazmış. Ahşap oyma kubbeli çeşme önünde bir fotoğraf çektirmeden şehirden ayrılmayın.
Saat Kulesi
Saat Kulesi, Başçarşı ’da yer alan bir diğer önemli yapı. Gazi Hüsrev Bey Vakfı tarafından 17. yüzyılda yaptırılan kule ilerleyen yıllarda çıkan yangın sonucu büyük hasar almış, daha sonra 1762 ’te restore edilmiştir.
Gazi Hüsrev Bey Cami
Gazi Hüsrev Bey Cami, Saraybosna ’da en önemli Osmanlı eserlerinden biri. Başçarşı ’da yer alan cami Gazi Hüsrev Bey tarafından Mimar Sinan ’a 1531 ’de yaptırılmış. Bosna Savaşı sırasında hasar alan cami daha sonra 1996 ’da aslına uygun olarak restore edilmiştir.
Moriça Han
Moriça Han, Başçarşı ’da yer alan önemli yapılardan biri. Han 1551 ’te yapılmış, 1697 ’te çıkan yangın sonrasında yeniden restore edilmiş. Halen Gazi Hüsrev Bey Vakfı ’nın malı olan Moriça Han ’da, çeşitli kafelerin yanı sıra otantik kilim vb. eşyalar satan dükkanlar bulunuyor. Şehir gezisi sonrası dinlenmek için en güzel yerlerden birisi.
Brusa Bezistan
Brusa Bezistan, Bursa İpeği satışı için yapılmış bir kapalı pazar 1551 ’te Rüstem Paşa tarafından yaptırılmış. 1992–1995 yılları arasındaki Bosna Savaşı sırasında büyük hasar alan bezisten daha sonra restore edilmiş. Günümüzde Saraybosna Müzesi olarak da hizmet veriyor.
Gazi Hüsrev Bey Medresesi
Gazi Hüsrev Bey Medresesi, Osmanlı zamanında okul olarak kullanılmış ve kurulduğu dönemde 50.000 kitap kapasitelik kütüphaneye de sahipmiş. 16. yüzyılda inşa edilmiş ve Kurşunlu Medrese olarak da adlandırılan yer Başçarşı yer alıyor.
Latin Köprüsü
Başçarşı ’ya yakın bir konumda bulunan Latin Köprüsü 1. Dünya Savaşı ’nın çıkmasına sebep olan Avusturya Macaristan prensi Arşidük Franz Ferdinand ’ın suikaste uğradığı köprü. Milli Kütüphane ’nin karşısında bulunan köprüye göz atmadan şehirden ayrılmamanızı tavsiye ederiz.
Umut (Hayat) Tüneli
Bosna Savaşı süresince Bosnalılar için en kritik noktalardan birisi olan Umut (Hayat) Tüneli, Sırp kuşatmasının olmadığı tek nokta olan havaalanına yakın bir konumda bulunuyor. Bosnalı gönüllüler tarafından 8 saatlik mesailer ile kazılmış Tünel, savaş boyunca başta ulaşım olmak üzere ilaç ve silah transferinde kullanılmış ve tamamlandığında 960 metre uzunluktaymış. Günümüzde tünelin sadece 20 metrelik kısmı ziyarete açık. Saraybosna ’dan buraya turlar düzenleniyor. Her gün 09:00-16:00 saatleri arasında müzeyi ziyaret etmek mümkün.
Ulusal Kütüphane
Saraybosna ’nın tekrar dirilişi muhtemelen en iyi Ulusal Kütüphane ’nin uzun süren yeniden yapılandırmasıyla sembolize edilebilir. 1992 ’de içinde bulunan iki milyon kitap ile birlikte yok edilmişti.
Saraybosna ’dan sadece 20 dakikalık bir otobüs ile Bosna’nın 100 metre yüksekliğindeki Skakavac ’ın bulunduğu ve yürüyüş bölgesinin başlangıç noktası olan Nahorevo kasabasına gidebilirsiniz. Green Visions ’ın yerel İngilizce konuşan rehberleri şelalenin tepesine yürüyüş düzenleyip geri getiriyor. Saraybosna’da dağcılık çok popüler ve 1984 ’te yapılan kış olimpiyatları burada düzenlenmiş olsa da, 1990 ’da kalan mayınlar halen büyük bir tehlike. Green Visions ’dan nerede mayın olup olmadığını bilen bir rehber ayarlamanız şart.
Dünyaca ünlü Saraybosna Film Festivali her yaz yapılıyor. Hem turistler hem de yerliler rehberler eşliğinde eşsiz güzellikteki Dinaric Alplerinde yürüyüş rotaları keşfediyor.
Saraybosna’ya ne zaman gidilir ?
Bahar, yaz ve sonbaharda (Nisan-Ekim) genellikle hava açık ve güneşli ve en sıcak ay ise Temmuz. Kış döneminde 1984 kış olimpiyatlarının yapıldığı Jahorina Kayak Merkezinde kayak yapmak mümkün.
Saraybosna’ya nasıl gidilir ?
İstanbul ’dan Saraybosna Havaalanı’na uçuş 1,5 saat civarında sürüyor. Vizesiz ülkeler arasında olduğundan pasaport kontrolü sorunsuz geçilebiliyor; Sarajevo Havalimanı şehir merkezine araçla 20 dakikalık bir mesafede yer alıyor. Şehir merkezine taksi 25 KM . Bosna Hersek Para birimi ise Konvertibl Mark (KM).
Saraybosna ulaşım
Tramvay, troleybüs ve otobüs kullanılabileceği gibi yürüyerek de şehri keşfetmek mümkün. Bosna ’nın diğer şehirlerine otobüs ve trenler ile ulaşabilirsiniz. Kış sezonunda Saraybosna ’dan Jahorina dağına otobüs hatları koyuluyor. Şehir içinde de bir yerden bir yere taksi kullanmak 6-8 KM (3-4 €) tutuyor.
Ülkede ulaşım için tercih edilecek en iyi yol yerel otobüs hattı. Gece yarısına kadar ulaşım sağlayan bu otobüsler, şehir merkezinden şehrin dışındaki köylere kadar ulaşım sağlıyor. Şehir içerisinde ulaşım için tramvay için günlük bilet almak en ucuz yöntem. Saraybosna ’da iki otobüs terminali var. Hava alanına yakın olan Sırbistan, Hırvatistan, Karadağ gibi ülkeler için; merkeze yakın olan ise Mostar gibi şehirlerarası ulaşımda hizmet veriyor.
Saraybosna ’da yeme ve içme
Saraybosna ’da ne yenir diye soranlara bu cevabı bulabilecekleri en iyi adres Başçarşı ’yı öneririz. Çarşı içerisinde birçok zengin ve oldukça leziz yerel yemekler sunan lokantalar bulunuyor. Burek (Boşnak böreği) ve Cevapi (köfte) denenebilir. Yağlanmış pide arasında sunulan cevapiyi, Tarık Hodzic’in çarşıda bulunan “Galatasaray Sur” kebapçısında deneyin. Ahşap mekânın dış güzelliği, içeri buyur eder sizi zaten.
Burekdzinica (börekçi) olarak adlandırılan yerlerde sunulan, kıymalı, peynirli, patatesli ve ıspanaklı hazırlanan börekler de leziz. Sadece Burek diye sipariş verdiğinizde etli ve soğanlı börek geliyor. “sirnitsa”, ıspanaklı ve peynirli olanı “zelyenitsa”, patatesli olanı ise “krompirisu” olarak adlandırılıyor. Şehrin ufak börekçileri (pita) olan Buregdzinica Bosna ve Buregdzinica Sac’ı önerilenler arasında.
Etli ev yemekleri lezzetini tadabileceğiniz lokantalar olan Aşçinitsalar (Ašcinica), Begova çorba, Klepe (Boşnak usulü mantı) veya Bosanski Sahan (içi et ve pirinçle doldurulmuş olarak; lahana sarma, soğan dolması, biber dolması veya domates dolması) ve Tuffahiye (elma tatlısı) tercih edilebilir. Bey çorbasını ve üstü tuzlu kaşarla zenginleştirilmiş şopska salatasını da deneyin. Yanında yoghurt dedikleri koyu kıvamda ayran da için. Saraybosna’da İtalyan yemekleri de yaygın. Kişiye özel bakır bir tepside, bakır cezve, kulpsuz fincanlar, lokum ve su ile servis edilen Bosna Kahvesi de tadılabilir. Baş Çarşı içinde oturduğunuz kafelerde bulmak ve tatmak mümkün.
Saraybosna ’da alışveriş
Şehirde kendinize ve sevdiklerinize alabileceğiniz birçok yöresel hediye var. Bakır işleme Saraybosna ’nın en eski geleneklerinden biri ve 1489 ’e kadar uzanan bir geçmişe sahip. Geleneksel bakır işlemeler, kahve cezveleri, fincanları ve servis takımları gibi eşyaları Kazandziluk Caddesinde bulmak mümkün. Tahta oymacılığı ürünler, deri ve deri ürünleri, pamuk dokumacılığı ürünleri, halı ve seramik en başta gelen hediyeliklerden.
